Zelfvarende schepen, zonder bemanning afmeren en varende drones. Het klinkt futuristisch, maar deze ‘smart’ technologieën zijn op papier nu al mogelijk. De binnenvaart is echter nog afwachtend als het gaat om invoering van baanbrekende innovaties. Daar moet verandering in komen, vinden zowel mensen uit de beroepsgroep als aan de wal. ‘Technologisch kun je een schip zonder iemand aan boord allang van A naar B varen’, aldus ontwikkelaar van autonoom varende meetschepen Maarten Ruyssenaers.
De term smart shipping omvat alles wat zorgt dat schepen veiliger, sneller of duurzamer kunnen varen met behulp van nieuwe technologie. Daarbij hoort ook de modernisering van communicatie, zo vertelt William Gerritsma (30), voorzitter van JongBLN. ‘Eigenlijk zijn we al honderd jaar bezig met smart shipping. We begonnen met scheepstelegrafie en morse, toen kwam de radar, later kregen we de marifoon en nu gaan we door met internet.’
Zelfvarende schepen
Gerritsma, die zelf vaart op het droge-ladingschip Ferox, ziet dat de beroepsgroep ook terughoudend is bij nieuwe ontwikkelingen rond (semi)-zelfstandig varende schepen. ‘Zowel jongeren als ouderen staan niet te springen. Ze zijn bijvoorbeeld bang dat hun baan verdwijnt. Ook denken veel mensen dat sommige technieken helemaal niet haalbaar zijn en dat het dus niet de moeite loont daarin te investeren.
Volgens hem is het een onterechte angst. ‘De zelfstandige schipper blijft echt wel bestaan. Het is toch ”schoenmaker, blijf bij je leest”” , wij weten meer van het vervoer van A naar B dan een systeem. Zelfs al komen er zelfvarende schepen, dan nog moeten die worden bestuurd en in de gaten worden gehouden.
Autonoom op pad
In Noorwegen komt binnenkort het volledig zelfvarende containerschip Yara Birkeland in de vaart. Het is de bedoeling dat zij vanaf 2020 volledig autonoom langs de kust gaat varen met kunstmest. Japan pakt het nog een stuk groter aan. Daar gaat scheepsbouwer Japan Marine United 250 zelfstandige containerschepen bouwen, die vanaf 2025 op zee gaan varen. De binnenvaart is echter nergens zo belangrijk als in Nederland.
Varende drones
Zelfvarende kleine schepen van Aquatic Drones BV kwamen dit jaar in het nieuws nu waterschappen de waterdrones gaan inzetten bij bodemonderzoek. Ze kunnen met sensoren bodemhoogtes meten om baggerwerkzaamheden te plannen. Maar ze meten ook waterkwaliteit, inspecteren kades en controleren bruggen en sluizen onder water’, vertelt CEO Maarten Ruyssenaers.
De software- en hardware die nu wordt toegepast is voor scheepjes van maximaal vijf bij twee meter. Maar het bedrijf is ook bezig met zelfstandig varende grotere schepen. ‘We integreren hiervoor radar, AIS, lidar en cameratechnieken om zo een schip autonoom te laten varen. Het schip kan dan naar een bepaalde bestemming varen en onderweg schepen en objecten zoals een boei ontwijken’, vertelt Ruyssenaers trots.
De term autonoom is in deze sector overigens nogal breed. Een schip dat van A naar B kan varen door (blind) voorgeprogrammeerde GPS-punten te volgen, vaart volgens sommigen al autonoom. Een schip dat zelf objecten kan ontwijken en kan af- en aanmeren zonder bemanning is dat pas echt, vinden anderen. Toch zit daar een wereld van verschil tussen. Toch zit daar een wereld van verschil tussen. De techniek van Aquatic Drones moet zorgen dat een schip in de toekomst echt helemaal autonoom vaart. ‘Daar komt geen mens meer aan te pas’, stelt Ruyssenaers.
Het schip kan zelfstandig een route varen, af- en aanmeren en lading overslaan.’ . Vanwege de veiligheid blijft de mens toch altijd nodig. ‘Bij een noodsituatie heb je altijd onshore een monitoringsysteem nodig. Dat zou kunnen door virtual reality, waarbij iemand met de camera’s in 3D live meekijkt wat er aan de hand is en de techniek kan helpen of controleren.’Van een “varende drone” spreken we dan volgens Ruyssenaers niet meer. ‘Een vliegende drone is eigenlijk een op afstand bestuurbare helikopter of vliegtuig. Een varende drone of een zelfstandig varend binnenschip is eigenlijk een autonome robot te water.’ Dat zou kunnen door virtual reality, waarbij iemand met de camera’s in 3D live meekijkt wat er aan de hand is en de techniek kan helpen of controleren. Van een “varende drone” spreken we dan volgens Ruyssenaers niet meer. ‘Een vliegende drone is eigenlijk een op afstand bestuurbare helikopter of vliegtuig. Een varende drone of een zelfstandig varend binnenschip is eigenlijk een autonome robot te water.’
Vorm van de schepen
De markt in Nederland kijkt wel naar de ontwikkeling van zelfvarende binnenschepen, maar staat nog niet te popelen om de technieken snel op te pakken, merkt ook Michel van Dijk van Inland Terminal Veghel en Cuijk. Hij is pionier op het gebied van nieuwe technieken. ‘De binnenvaart is een belangrijke ader in de vervoerssector. De ontwikkelingen zijn nog heel pril, maar we moeten echt gaan nadenken over welke vaartuigen hier in de toekomst het beste passen.’
Van Dijk wijst erop dat momenteel schepen gebouwd worden voor de lange termijn en lange afstand die onder elke weersomstandigheid kunnen varen. ‘Het is natuurlijk bizar dat we schepen gebruiken die zelfs naar de Zwarte Zee kunnen varen, als we hier op de Maas een paar containers willen vervoeren.’
Door met computermodellen te werken en berekeningen los te laten op de route zou een casco ontworpen kunnen worden dat geschikt is om een dag te varen en optimaal tegen de stroom in kan varen. ‘Wij hebben meer aan een casco met enorm veel diepgang en volume, dan aan een extra stevig schip. Bij het ontwerp van nieuwe schepen willen we ook kijken naar zo min mogelijk mankracht, goede werkomstandigheden en een zo laag mogelijk energieverbruik.’
Concurrerend blijven
Momenteel kijkt Van Dijk welke mogelijkheden zijn eigen bedrijf biedt. ’We kijken ook veel naar de weg, want daar zijn ze al een stuk verder. Autonome trucks gaan er komen en ook het chauffeursvak gaat eenvoudiger worden door slimmere besturing. ’Doordat de inzetbaarheid van het wegvervoer steeds beter, slimmer, schoner en sneller wordt, moet de binnenvaart volgens Van Dijk de ontwikkelingen beter bijhouden om concurrerend te blijven. ‘De vloot pakt het vaak klein aan, hier en daar wordt een knopje veranderd. Maar we moeten op afstand besturen mogelijk maken, kijken naar de voortstuwing en structureel het binnenvaartsysteem tegen het licht gaan houden.’
Boegbeeld Nancy
Om vanuit de overheid de innovaties rondom smart shipping een boost te geven, werd vorig jaar de Smart Shipping Challenge georganiseerd en is een platform opgericht waar nu zo’n 750 partijen zich aan hebben verbonden. Nancy Scheijven, directeur scheepvaartverkeer en watermanagement van Rijkswaterstaat, is het boegbeeld van Smart Shipping. ‘Het onderwerp is vrij nieuw en daarom vonden we het belangrijk dat er als boegbeeld een aanspreekpunt is tussen overheid en sector’, legt ze uit.
Rijkswaterstaat houdt zich vooral bezig met infrastructuur die geschikt is voor ‘slimmere’ schepen. ‘We kunnen heel veel informatie uitwisselen met schepen. Denk aan de actuele doorvaarhoogte van bruggen, de waterstand, drukte bij sluizen en andere informatie die belangrijk is aan boord.’
Rijkswaterstaat wil via de Smart Shipping Community dit jaar nog meer partijen aan elkaar verbinden door specifieke themasessies te organiseren. Scheijven: ‘In de toekomst varen er zowel autonome, als half-autonome als gewone schepen en recreatievaart over onze vaarwegen. We moeten samen nadenken over het verkeersmanagement en wat smart shipping allemaal voor ons gaat betekenen.’
Sprong voorwaarts
Het duurt lang voordat veranderingen worden doorgevoerd. Kijk maar naar de invoering van de AIS. Nu het er eenmaal is, varen we er mee en wil het merendeel niet meer zonder. Mensen zijn vaak bang voor het onbekende en onbekend maakt onbemind. Maar de nieuwe systemen zullen een grote sprong vooruit betekenen.’
